Het voedselgebrek tijdens de winter van 1944-1945 heeft sporen nagelaten op het DNA van de kinderen die toen in de baarmoeder zaten. Zij hebben ruim 60 jaar later meer kans op overgewicht, een te hoog cholesterolgehalte, diabetes en schizofrenie. De winter van 1944-1945 in Nederland staat bekend als de Hongerwinter; ook zwangere vrouwen aten noodgedwongen veel te weinigVoedselschaarste in de eerste weken van de zwangerschap brengt subtiele veranderingen op het DNA aan. Dat blijkt uit onderzoek waarop Elmar Tobi binnenkort aan het LUMC promoveert. Hij bekeek het DNA van ‘hongerwinterkinderen’, mensen die verwekt zijn tijdens de winter van 1944-1945. Uit eerder onderzoek was al bekend dat een aantal gezondheidsproblemen bij hen meer voorkomt, zoals overgewicht, suikerziekte en schizofrenie. Tobi laat zien dat de verklaring gezocht moet worden in specifieke veranderingen in de verpakking van het erfelijk materiaal. Die verpakking bepaalt hoe actief genen kunnen worden. Het is het studie-object van de epigenetica. Vooral aan het allereerste begin van de zwangerschap heeft de voedselschaarste zijn sporen nagelaten. Verschillende genen blijken ruim 60 jaar na dato nog aantoonbaar epigenetisch veranderd. Zo is het groeigen IGF2 minder goed verpakt bij hongerwinterkinderen dan bij hun broers en zussen die eerder of later zijn geboren. Dit kan betekenen dat dit gen, dat onder meer betrokken is bij de groei in de baarmoeder, actiever was. De gevonden veranderingen in het DNA treden mogelijk op om de kans op overleven te vergroten. “De epigenetische veranderingen kunnen een overlevingsmechanisme zijn”, aldus Tobi. “Door aanpassing aan de schaarste tijdens de zwangerschap maakt dat het lichaam van deze hongerwinterkinderen niet zo goed weet om te gaan met de overvloed van eten in het Nederland van na de Hongerwinter. Hierdoor hebben ze juist meer kans op bepaalde ziektes. Dat is het idee.” Omstandigheden in de baarmoeder hebben dus invloed op de kans op ziektes op latere leeftijd. Waarschijnlijk komt dit doordat deze omstandigheden de verpakking van het DNA op de een of andere manier hebben beïnvloed. Tobi en collega’s van de afdeling Moleculaire Epidemiologie kijken nu of deze later in het leven nog te veranderen zijn met gezonde voeding en beweging. “Epigenetisch aanpassingen die in de baarmoeder optreden zijn niet zoals je DNA-code per se blijvend. Mogelijk zijn ze op latere leeftijd nog te beïnvloeden door de leefstijl. Op onze afdeling zijn we de Samen oud, samen thuis-studie begonnen, waarin we een groep 60-plussers begeleiden naar een gezondere leefstijl. We zijn ontzettend benieuwd of dat op dezelfde plekken op het DNA tot epigenetische veranderingen leidt als de Hongerwinter, maar dan de andere kant op.”
De Diagnosehulp bevat interactieve vragenlijsten voor 263 ziektes. Door het invullen van een vragenlijst kunt u controleren of de symptomen van een bepaalde aandoening voor u van toepassing zijn. Per lijst zijn er gemiddeld 10 vragen. De Diagnosehulp is alleen beschikbaar als app voor iPhone en iPad. Download de diagnosehulp. Binnenkort is ook de Android-versie (voor o.a. Samsung) beschikbaar. 